Chi Quái dị long có tên khoa học là “Allosaurus”, xuất phát từ tiếng Latin nghĩa là “thằn lằn khác lạ”. Đây là một chi khủng long ăn thịt mạnh mẽ  sống trong thời kỳ kỷ Jura tại Châu Phi, Châu Âu và Bắc Mỹ. Chi Quái dị long Allosaurus một chi khủng long được nhiều người biết đến và nổi tiếng thứ hai chỉ sau Khủng long bạo chúa T. Rex khi đã xuất hiện trong nhiều phim và tài liệu về cuộc sống tiền sử.

Đây là một chi khủng long vô cùng thú vị khiến giới cổ sinh vật “đau đầu”. Nó là một chi khủng long được nghiên cứu kỹ nhất nhưng lại do những loài khủng long “chưa được xác định” tạo thành. Hãy theo dõi bài viết dưới đây để hiểu vì sao lại có sự mâu thuẫn như vậy nhé!

Chi tiết phân loại Chi Quái dị long Allosaurus

• Phân loại: Nhóm Khủng long hông thằn lằn, nhánh Khủng long chân thú mới, phân họ Khủng long đuôi cứng, phân họ Carnosauria (một nhóm lớn khủng long săn mồi sống trong thời kỳ kỷ Jura và kỷ Phấn trắng), siêu họ Dị long.
• Phân loại khoa học: Dinosauria, Saurischia, Theropoda, Neotheropoda, Tetanurae, Avetheropoda, Carnosauria, Allosauroidea, Allosauridae.
• Đại diện loài: Allosaurus fragilis (phân loại và đặt tên bởi: Othniel Charles Marsh vào năm 1877).
• Một số loài khác thuộc chi này: A. europaeus (Mateus et al., 2006); A. amplus (Marsh, 1879); (A. lucasi Dalman, 2014); A. tendagurensis (Janensch, 1925).

Đặc điểm cơ bản của Chi Quái dị long Allosaurus

• Thời kỳ tồn tại:  Khoảng 156 đến 144 triệu năm trước, giai đoạn Kimmeridgian đến cuối Tithonia thuộc cuối kỷ Jura.
• Môi trường sống: Sống ở môi trường trên cạn tại nơi ngày nay là Châu Phi, Châu Âu và chủ yếu là Bắc Mỹ.
• Hóa thạch: Hơn 116 mẫu vật khác nhau đã được tìm thấy.
• Nơi phát hiện: Hóa thạch chi này tìm thấy nhiều ở Hệ tầng Morrison, phía Tây sông Green, Utah, trên cao nguyên Colorado và ở Texas (Mỹ). Người ta cũng tìm thấy hóa thạch chi này ở Bồ Đào Nha.
• Chế độ ăn uống: Ăn thịt, đứng đầu chuỗi thức ăn ở khu vực nó sống.
• Chế độ sinh sản: Đẻ trứng.
• Kích thước cơ thể: Lớn, dài trung bình 8,5m thậm chí có thể dài hơn 12m, có thể nặng đến 2 tấn.
• Đặc điểm di chuyển:  Di chuyển bằng 2 chân.
• Đặc điểm cơ thể nổi bật: Hộp sọ của nó khá lớn với hàng tá răng sắc nhọn. Chi sau dài và khỏe, chi trước nhỏ với ba ngón tay, và cơ thể được cân bằng bởi một cái đuôi dài.

“Cuộc chiến xương” và những phát hiện đầu tiên về Chi Quái dị long Allosaurus

Hóa thạch được mô tả đầu tiên trong lịch sử này là xương được Ferdinand Vandiveer Hayden khai quật  được từ năm 1869 đến từ Middle Park, gần Granby, Colorado mà có lẽ từ trầm tích đá thuộc hệ tầng Morrison. Hayden đã gửi mẫu vật của mình cho Joseph Leidy –  người đã xác định nó là một nửa của đốt sống đuôi và đã tạm thời gán nó cho chi Khủng long châu Âu Poekilopleuron và đặt tên là “Poicilopleuron[sic] valens”. Sau đó, ông quyết định phân loại nó là chi riêng với cái tên “Antrodemus”.

Tuy nhiên, cái tên Chi Quái dị long “Allosaurus” thực sự bắt nguồn với mẫu hóa thạch đầu tiên được gán cho chi này đã được mô tả vào năm 1877 bởi nhà cổ sinh vật học Othniel Charles Marsh. Với cái tên “Allosaurus”, giới cổ sinh vật học bắt đầu một cuộc chiến có tên “Cuộc chiến xương” với sự tham gia của nhiều nhà cổ sinh vật học thế kỷ 19.

Các nhà cổ sinh vật học thế kỷ 19 là Othniel Charles Marsh và Edward Drinker thường “chẩn đoán” mẫu hóa thạch của những con khủng long “mới” chưa được xác định. Tuy nhiên, do việc “chẩn đoán” dựa trên bằng chứng hóa thạch quá ít ỏi nên đã dẫn đến sự nhầm lẫn trong nhiều thập kỷ. Mặc dù Marsh có vinh dự đặt tên “Allosaurus” vào giữa cuộc chiến phân loại các loài khủng long chưa được xác định mà được gọi là “Cuộc chiến xương”, cả anh và đối thủ đã tiếp tục phân loại các những loài khủng long mới khác. Nhiều loài sau khi được nghiên cứu thêm thì hóa ra là loài riêng biệt nhưng vẫn thuộc Chi Quái dị long Allosaurus như loài khủng long “Antrodemus” của Hayden.

Lịch sử nghiên cứu và phân loại Chi Quái dị long Allosaurus

– Mỏ khủng long Cleveland-Lloyd tại Urah

Thực tế, trong suốt lịch sử, việc phân loại Chi Quái dị long còn tranh cãi, có một số loài mà các nhà khoa học không thực sự không chắc chắn. Vào nửa đầu thế kỷ 20, nó được biết với cái tên của loài “Antrodemus” mà thực ra là một loài riêng thuộc Chi Quái dị long Allosaurus. Tuy nhiên, việc nghiên cứu nhiều hóa thạch từ Mỏ khủng long Cleveland-Lloyd tại Urah (diễn ra từ đầu năm 1927) đã giúp cái tên “Allosaurus” được phục hồi, và trở thành một trong những chi khủng long được nghiên cứu kỹ nhất.

– Chuyên khảo của James H. Madsen

Từ những năm 1980 cho đến nay, chuyên khảo về “Allosaurus” của James H. Madsen (1976) đã tạo nên một làn sóng lớn của các nghiên cứu cổ sinh vật học liên quan đến Allosaurus bao gồm: sự thay đổi xương, tăng trưởng, cấu trúc sọ, phương pháp săn bắn, bộ não, khả năng sống thích giao du và chăm sóc của cha mẹ. Những nghiên cứu này đã đóng góp rất nhiều cho việc nghiên cứu và tái tạo hình ảnh Chi Quái dị long Allosaurus nói riêng với các loài khủng long nói chung.

Những phát hiện thú vị về Chi Quái dị long Allosaurus

– Liên tục rụng và thay thế răng

Giống như nhiều loài khủng long săn mồi của kỷ nguyên Đại Trung sinh (Mesozoic) (không kể đến cá sấu hiện đại), Chi Quái dị long Allosaurus liên tục phát triển, rụng và thay thế răng. Răng của Allosaurus dài 5-10cm và cong về phía sau để ngăn con mồi trốn thoát. Đáng ngạc nhiên, loài khủng long này chỉ có khoảng 32 chiếc răng với 16 mỗi hàm trên/dưới. Vì có rất nhiều mẫu hóa thạch răng của Chi Quái dị long Allosaurus, bạn hoàn toàn có thể mua răng Allosaurus chính hãng với giá chỉ vài trăm đô la mỗi chiếc!

– Không có bằng chứng nào cho thấy các loài Allosaurus hợp tác săn mồi

Là loài săn mồi lớn nhất trong Hệ tầng Morrison , Allosaurus đứng đầu chuỗi thức ăn. Tuy nhiên, các nhà cổ sinh vật học từ lâu đã suy đoán rằng cách duy nhất để các loài thuộc Chi Quái dị long Allosaurus có thể săn những loài khủng long khổng lồ nặng từ 25 – 50 tấn (ngay cả cá thể con non, già hoặc bệnh) là nếu chúng cùng nhau hợp tác để săn mồi. Đây là một giải thuyết thú vị, nhưng thực tế là chưa có bất cứ bằng chứng nào về việc những kẻ săn mồi này hợp tác với nhau.

Các loài thuộc Chi Quái dị long Allosaurus có thể săn bắt con mồi nhỏ hơn (hoặc có kích thước tương đương) một cách hoàn toàn độc lập. Con mồi của nó là những loài khủng long nhỏ khác như Dryosaurus và Camptosaurus hay thậm chí những loài khủng long phiến sừng (Stegosaurus và Diplodocus).

– Một trong những ngôi sao điện ảnh khủng long đầu tiên

Bộ phim “The Lost World”, được sản xuất vào năm 1925, là bộ phim khủng long đầy đủ đầu tiên và Chi Quái dị long Allosaurus (với sự xuất hiện của Pteranodon và Brontosaurus, con khủng long sau đổi tên thành Apatosaurus) đóng vai chính không phải Khủng long bạo chúa T. Rex.

Tuy nhiên, chưa đầy một thập kỷ sau đó, Chi Quái dị long Allosaurus trở thành một “ngôi sao hết thời” trong các bộ phim của Hollywood trước vai khách mời thuyết phục của Khủng long bạo chúa T. Rex trong bộ phim bom tấn King Kong năm 1933. Bộ phim Jurassic Park sau này đã hoàn toàn tập trung của vào T. Rex và Velociraptor mà bỏ quên Allosaurus.

Lưu trữ và bảo tồn

Với số lượng mẫu vật lớn, hóa thạch của các loài khủng long thuộc Chi Quái dị long Allosaurus được trưng bày và bảo tồn tại nhiều bảo tàng cổ sinh vật hoặc bảo tàng tự nhiên trên thế giới ở Mỹ và Bồ Đào Nha.

– Hóa thạch Allosaurus nổi tiếng nhất là “Big Al”:

Vào năm 1991, sau một thế kỷ đầy đủ các khám phá của Allosaurus, các nhà nghiên cứu ở bang Utah đã khai quật được một mẫu hóa thạch gần như được bảo tồn một cách tinh xảo, mà họ đã kịp thời đặt tên là “Big Al”. Thật không may, Big Al đã không sống một cuộc sống rất hạnh phúc: phân tích bộ xương của nó cho thấy vô số gãy xương và nhiễm trùng do vi khuẩn, khiến con khủng long thiếu niên dài gần 8m này phải chịu một cái chết tương đối sớm (và đau đớn). “Big Al” hiện nay được trưng bày tại Bảo tàng “Museum of the Rockies” tại Bozeman, Montana.

– Bộ xương hoàn chỉnh nhất của loài Allosaurus Fragilis

Rất nhiều mẫu vật hóa thạch xác định thuộc Chi Quái dị long Allosaurus đã được tìm thấy từ Mỏ đá Khủng long Cleveland-Lloyd ở Hạt Emery, Utah và chúng được trưng bày ngay tại Bảo tàng mỏ khủng long Cleveland-Lloyd này, trong triển lãm “Past Worlds Gallery”. Trong các mẫu vật đó, bạn có thể chiêm ngưỡng bộ xương hoàn chỉnh nhất của loài Allosaurus Fragilis.

Hoặc bạn cũng có thể ghé thăm Bảo tàng Lịch sử tự nhiên San Diego để chiêm ngưỡng bộ xương phục dựng của loài A. fragilis này.

Một số tư liệu tham khảo về Chi Quái dị long Allosaurus

Tuy là một loài khủng long nổi tiếng, tuy nhiên không có nhiều tài liệu nghiên cứu về loài ngày bằng tiếng Việt. Bạn có thể tìm hiểu thông tin ngắn gọn về Chi Quái dị long Allosaurus tại Bách khoa toàn thư tiếng Việt về khủng long: http://www.dinozavry.tcoa.ru/language/vietnamese/index65.html.

Nếu muốn tìm hiểu thêm nhiều hơn về Chi Quái dị long Allosaurus, bạn có thể tham khảo qua các website tiếng Anh với những thông tin đầy đủ về loài khủng long này như:

• Nhm.ac.uk – Natural History Museum: Tổng hợp và tóm tắt ngắn gọn về các loài khủng long. Trang web này sẽ thích hợp cho những người mới bắt đầu nghiên cứu khủng long. Để tìm hiểu thêm về Chi Quái dị long Allosaurus, bạn có thể truy cập:  https://www.nhm.ac.uk/discover/dino-directory/allosaurus.html.  
• Dinosaur pictures: Trang chuyên các thông tin, tổng hợp hình ảnh về các loài khủng long, trong đó có Chi Quái dị long Allosaurus, bạn có thể truy cập: http://dinosaurpictures.org/Allosaurus-pictures.

Một số đầu sách hay về Chi Quái dị long Allosaurus (bằng tiếng Anh) mà bạn có thể tìm đọc là:

• “Allosaurus” của Joanne Mattern (2009):

• “Allosaurus Vs. Brachiosaurus: Might Against Height” của Michael O’Hearn (2010):

Hoặc bạn cũng có thể tìm hiểu qua những video  trên Youtube như:

• Video tìm hiểu về “Allosaurus” trong tập 4, chương trình “Planet Dinosaur” trên kênh BBC One: https://www.youtube.com/watch?v=YSGdowqESaQ.

• Video “Allosaurus vs Carnotaurus, con nào sẽ thắng” của series “Bạn Có Biết?” số 21 (tiếng Việt): https://www.youtube.com/watch?v=y7RNEJOiTtA.

Như đã nói, đây là một chi khủng long nổi tiếng mà bạn có thể chứng kiến trên màn ảnh. Một bộ phim tài liệu tìm hiểu kỹ về Chi Quái dị long Allosaurus mà bạn có thể tìm xem là “Allosaurus: A Walking with Dinosaurs Special (2000)” (còn có tên: The Ballad of Big Al) phát hành năm 2000 do BBC sản xuất.

Bài biết trên đã cung cấp những thông tin thú vị và chi tiết về Chi Quái dị long Allosaurus. Nếu bạn còn có góp ý gì hoặc bất cứ thắc mắc nào thì hãy để lại bình luận ở bên dưới để chúng ta cùng thảo luận và nhớ hãy tiếp tục đồng hành cùng chúng tôi tìm hiểu về những loài khủng long trong những bài viết tiếp theo.