Ngược thời gian về với thời tiền sử, đây là thời kỳ mà các loài khủng long được xem như là loài vật bá chủ của cả vùng biển, vùng đất và vùng trời. Tuy nhiên, trong số những con khủng long bạo chúa hung dữ và khét tiếng thì vẫn có những loài khủng long hiền lành và dễ thương như là Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops).

Cho đến hiện nay, giới khảo cổ và giới khoa học đã có những phát hiện đáng kể về loài Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) và đem lại cho độc giả nhiều thông tin thú vị cùng những phát hiện bất ngờ qua những mẫu hóa thạch tìm được. Hãy cùng chúng tôi khám phá về chúng nhé!

Chi tiết phân loại Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops)

• Phân loại:  Nhóm Khủng long hông chim, bộ Khủng long ăn cỏ, phân họ Khủng long sừng mũi, nhánh Khủng long đầu diềm.
• Phân loại khoa học: Dinosauria, Ornithischia, Genasauria, Cerapoda, Marginocephalia, Ceratopsia, Neoceratopsia, Coronosauria, Ceratopsidae, Centrosaurinae.
• Đại diện loài: Avaceratops lammersi.
• Phát hiện và đặt tên bởi: Dodson (1986).
• Ý nghĩa tên: Cái tên Avaceratops theo tiếng Hy lạp cổ có nghĩa là “mặt có sừng”. Sở dĩ chúng được gọi là Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) bởi cái tên này đặt theo tên của Ava Cole, vợ của Eddie Cole – người đầu tiên sở hữu những hóa thạch của loài khủng long này.

Đặc điểm cơ bản của Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops)

• Thời kỳ tồn tại:  Cuối kỷ Phấn trắng, vào khoảng 80 đến 75 triệu năm trước.
• Môi trường sống: Sống trong môi trường trên cạn tại nơi ngày nay là Bắc Mỹ, đặc biệt là các khu vực rừng rậm và ẩm ướt.
• Hóa thạch: Phát hiện rải rác các mẫu hóa thạch tại Bắc Mỹ.
• Nơi phát hiện: Montana (Hoa Kỳ).
• Chế độ ăn uống: Ăn thực vật.
• Chế độ sinh sản: Đẻ trứng.
• Kích thước cơ thể: Chiều dài khoảng 2.3 m.
• Thói quen: Sống theo bầy đàn số lượng lớn.
• Đặc điểm di chuyển:  Di chuyển bằng 4 chân.
• Đặc điểm cơ thể nổi bật: Xung quanh đầu và cổ có diềm, trước mũi có sừng.

Hành trình tìm kiếm Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops)

Những hóa thạch đầu tiên của Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) được tìm thấy địa tầng sông Judith thuộc Montana, Hoa Kỳ vào năm 1981, trên vùng đất của Carless Creek Ranch, thuộc sở hữu của chủ trang trại Arthur J. Lammers. Những mẫu hóa thạch khác còn được tìm thấy rải rác trên khắp phần còn lại của một dòng suối thời tiền sử.

Nhiều người phỏng đoán các mẫu vật về Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) này có khả năng bị chôn vùi trong bãi cát sau khi cơ thể của nó bị dòng nước cuốn xuống dòng chảy.

Những mẫu vật này đã được Peter Dodson kiểm tra lại vào tháng 7 năm 1982 trong chuyến viếng thăm và cũng tại đây đã phát hiện thêm xương và nhiều mẫu hóa thạch khác. Năm 1984 nhiều mẫu xương khác cũng được khai quật bởi Anthony Fiorillo tại địa điểm này.

Các mẫu hóa thạch được chính thức đặt tên và mô tả bởi Dodson vào năm 1986, và đại diện của Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) là loài Avaceratops lammersi.

Năm 1990, George Olshevsky đã đặt tên lại cho Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) là A. lammersorum với những mô tả cụ thể hơn về cấu trúc gen và các vấn đề về mặt di truyền so với phần đông họ hàng của chúng. Tuy nhiên, Dodson phản đối sự thay đổi này, cho rằng những tính trạng thuộc về số ít trong mặt di truyền của loài đại diện cũng có thể đề cập đến như một tên gia đình duy nhất. Về sau này, cái tên Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) và tên của loài đại diện của chúng là Avaceratops lammersi đã được phần đông các nhà khoa học công nhận và được sử dụng nhiều trong các công trình nghiên cứu khoa học liên quan.

Một số khám phá từ mẫu hóa thạch xương Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops)

– Khám phá về kích thước:

Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) ban đầu được Dodson coi là một loài Khủng long có kích thước đặc biệt nhỏ. Theo ước tính chiều dài của mẫu là 2.3 mét và cho rằng nó gần như đã đạt được kích thước trưởng thành.

Tuy nhiên, theo nhiều nghiên cứu khác cũng như khi đối chiếu với các mẫu xương phát hiện sau này, nhiều nhà khoa học cho rằng những mẫu xương được phát hiện đầu tiên là của các cá thể chưa trưởng thành. Theo một hộp sọ khác tìm được, nhiều người cho rằng Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) có chiều dài cơ lên tới 4.2 m và nặng khoảng 1 tấn đối với một cá thể trưởng thành. Tuy nhiên, vẫn chưa có nhiều bằng chứng đủ mạnh mẽ để chứng minh cho ước tính này vậy nên số đo được công nhận chính thống nhất của loài Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) cho đến hiện nay vẫn là có độ dài khoảng 2.3m.

– Khám phá về hộp sọ:

Một điểm được chú ý khác khi quan sát các mẫu xương sọ của Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) là phần sừng ở phía trên đỉnh đầu và phía trước mũi. Quan sát các mẫu hộp sọ cho thấy lõi sừng có chiều dài khoảng 25cm – một kích thước được xem là khá ngắn so với hầu hết các loài họ hàng trong phân họ Khủng long sừng mũi của chúng.

Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) có phần cổ diềm đặc biệt phát triển ở phía sau hộp sọ. Phần diềm này có hình vuông và viền ngoài là một đường cong liên tục thay vì cạnh vuông vắn. Có một khu vực được nâng cao ở phần đáy của hình vuông chia nó thành hai nửa bằng nhau, trong khi các loài họ hàng trong nhánh Khủng long đầu diềm của chúng lại có phần phía trên cùng mở rộng ra hai bên. Phần xương diềm được tách ra từ xương thùy đỉnh (tên khoa học: Parietal) ở phía sau hộp sọ bằng một vết lõm nhỏ.

Tuy nhiên, các kết cấu của xương thùy đỉnh cho thấy ở phần phía sau của đường diềm lại không xuất hiện các vết lõm tương tự. Ngoài ra, các xương thùy đỉnh cũng không có hình dạng xốp như xương của nhiều loài họ hàng mà điểm đặc trưng này của Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) khá giống với  các loài Khủng long ba sừng (Tam giác long, tên khoa học: Triceratops).

Thức ăn và môi trường sống của Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops)

Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) là một động vật ăn cỏ. Trong kỷ Phấn trắng, những loài thực vật có hoa bị giới hạn về mặt địa lý, vì vậy các nhà khoa học đã đặt ra giả thiết là loài khủng long này ăn các loài thực vật chiếm ưu thế trong thời kỳ đó, phần lớn là những loại thực vật hạt trần như là là cây dương xỉ, các loại thực vật thân gỗ có hạt thường xanh (tên khoa học: cycads) và một số loại cây lá kim. Nó sẽ sử dụng cái mỏ sắc nhọn của nó để cắn đứt lá hoặc kim. Môi trường sống của Avaceratops là rừng rậm và ẩm ướt – nơi có thể cung cấp cho chúng nguồn thức ăn và nguồn nước dồi dào.

Với việc đi bằng 4 chân và chiều cao khiêm tốn, các nhà khoa học cho rằng chúng thường chỉ ăn các loài thực vật mọc ở tầng thấp và tầng trung của kỷ Phấn trắng. Tuy nhiên, đây cũng là nguồn thức ăn chính của nhiều loài Khủng long ăn cỏ khác nên dường như những cuộc chiến tranh giành thức ăn và và nguồn nước giữa chúng và những loài khủng long khác cũng diễn ra khá ác liệt. Cũng chính vì điều này mà nhiều nhà khoa học cho rằng chúng có tập tính sống thành bầy đàn để hỗ trợ nhau trong cuộc sống sinh tồn tại thế giới tự nhiên hoang dã. 

Lưu trữ và bảo tồn

Với những mẫu hóa thạch tìm được, các nhà khoa học đã phục dựng thành công mô hình của loài Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops). Các mẫu vật này hiện đang được trưng bày tại Viện hàn lâm Khoa học tự nhiên ở Philadelphia, một bản sao của bộ xương này đã được tặng cho Bảo tàng Lịch sử Thung lũng Thượng Musselshell (Upper Musselshell Museum) ở Harlowton, Montana, Hoa Kỳ.

Ngoài ra, một số các mô hình phục dựng phỏng theo khác cũng được trưng bày tại nhiều bảo tàng lịch sử tự nhiên khác trên khắp thế giới nên bạn có thể tìm hiểu và đến tham quan.

Một số tư liệu tham khảo về Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops)

Với những nghiên cứu đáng kể và việc phân loại được sắp xếp rõ ràng, có thể nói nguồn tài liệu về loài Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) có khá nhiều và được dịch ra nhiều thứ tiếng khác nhau. Hiện nay các bạn đã có thể tìm hiểu những tài liệu được dịch ra tiếng Việt để tìm hiểu về Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops), tuy nhiên, để hiểu sát nghĩa và tiếp cận với nguồn thông tin chính xác nhất thì các tài liệu viết bằng tiếng Anh vẫn luôn được tin cậy nhiều hơn. Một số trang web hữu ích cho bạn là:

• Nhm.ac.uk – Natural History Museum: Trang tập hợp những thông tin ngắn gọn các thông tin và chỉ số cơ bản nhất để giới thiệu cho độc giả về các loài khủng long như là Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops): https://www.nhm.ac.uk/discover/dino-directory/avaceratops.html.
• Dinosaurpictures.org: Trang web chuyên tổng hợp các hình ảnh về nhiều loài khủng long thời tiền sử, trong đó có cả loài Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops): http://dinosaurpictures.org/Avaceratops-pictures.
• Prehistoric wildlife: Tổng hợp các nghiên cứu chuyên sâu về các loài khủng long từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau. Nếu muốn tìm hiểu về Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) tại đây, bạn có thể truy cập: http://www.prehistoric-wildlife.com/species/a/avaceratops.html.

Ngoài ra, các bạn cũng có thể tìm kiếm các video trên Youtube với đa dạng thể loại các video do nhiều nguồn thực hiện và đăng tải:

• Video mô tả về cuộc sống và đặc biệt là những tính năng chiến đấu mô phỏng của Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) do TheGamingBeaver thực hiện và đăng tải: https://www.youtube.com/watch?v=PkEImB8GfbA.
• Video nghiên cứu kỹ càng cũng như kèm theo các thông tin thú vị về Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) với tên gọi Life of an Avaceratops, đây là một series video và các bạn có thể đón xem nhiều phần của series này tai đường link: https://www.youtube.com/watch?v=DIA0VR1xH0U.
• Video gồm những thông tin tìm hiểu chuyên sâu hơn về Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) do Wiz Science™ thực hiện và đăng tải: https://www.youtube.com/watch?v=53x6W-YFFYc.

Về các đầu sách và nghiên cứu chuyên sâu hơn, các bạn có thể tìm hiểu về những nguồn thông tin sau:

• Phân mục “Hình thái và hệ thống của Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops), một loài khủng long có sừng nguyên thủy từ hệ tầng sông Judith của Montana, và những mô tả về hộp sọ thứ hai” thuộc tuyển tập “Journal of Vertebrate Paleontology”. Các bạn có thể truy cập đường dẫn sau đây để tìm hiểu kỹ hơn trước khi đặt mua: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02724634.1999.10011182.

• Những mô tả đầu tiên về Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops) của Peter Dodson và được xuất bản đầy đủ năm 1996.

Hy vọng những thông tin trên đã cung cấp cho bạn những hiểu biết cơ bản nhất về loài Khủng long mặt sừng Ava (Avaceratops). Các bạn có thể để lại những bình luận góp ý cho chúng tôi ở bên dưới và hãy tiếp tục đồng hành cùng chúng tôi nhé!