Khủng long xương khoang Coelophysis là loài khủng long xuất hiện trên Trái Đất trong Thời kỳ Trias muộn. Được phát hiện khoảng 130 năm trước, chúng được biết đến là loài khủng long lâu đời nhất được phát hiện ở lục địa Bắc Mỹ cũng như một trong những chi khủng long lâu đời nhất được biết và nghiên cứu đến trên thế giới.

Chi tiết phân loại Khủng long xương khoang Coelophysis

• Phân loại: Nhánh Khủng long chân thú, phân nhánh Khủng long chân thú mới, siêu họ Khủng long liên cáp.
• Phân loại khoa học: Dinosauria, Saurischia, Theropoda, Neotheropoda, Coelophysoidea, Coelophysidae.
• Đại diện loài: Coelophysis bauri.
• Phát hiện và đặt tên bởi: Edward Drinker Cope (1889).
• Ý nghĩa tên gọi: Cái tên “Coelophysis” có ý nghĩa từ tiếng Hy Lạp cổ với từ “Coelo” (koilos) có nghĩa là”rỗng” còn “physis” có nghĩa là “hình thức”. Việc đặt tên này liên quan đến việc các nhà khoa học phát hiện các đốt sống của chúng ở dạng rỗng. Dịch thành Hán-Việt thường được gọi là “xương khoang” ám chỉ các đốt sống có dạng khoang rỗng.

Đặc điểm cơ bản của Khủng long xương khoang Coelophysis

• Thời kỳ tồn tại:  Khoảng từ thời kỳ Carnian đến thời kỳ Norian thuộc kỷ Trias.
• Môi trường sống: Sống trong môi trường sống trên cạn.
• Hóa thạch: Có khá nhiều mẫu vật được tìm thấy, trong đó có cả những bộ xương hoàn chỉnh nhưng cho đến nay vẫn chưa có số liệu chính xác về số lượng mẫu vật và hóa thạch được khai quật. 
• Nơi phát hiện: Khu vực New Mexico và Arizona của Hoa Kỳ. Hiện nay các nhà khảo cổ vẫn đang tiếp tục tìm kiếm tại nhiều địa điểm xung quanh.
• Chế độ ăn uống: Ăn thịt.
• Chế độ sinh sản: Đẻ trứng.
• Kích thước cơ thể: Có chiều dài ước tính từ 2,8m đến 3m.
• Đặc điểm di chuyển:  Di chuyển bằng 2 chân sau.
• Đặc điểm cơ thể nổi bật: Khủng long xương khoang Coelophysis là một trong số ít những loài khủng long sống trên mặt đất có tầm vóc nhỏ và mảnh khảnh lúc bấy giờ.

Sau đâu, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về 6 sự thật thú vị về Khủng long xương khoang Coelophysis nhé!

1. Khám phá về mẫu vật của Khủng long xương khoang Coelophysis

Trong một cuộc tìm kiếm và khai quật vào năm 1889, loài Khủng long xương khoang Coelophysis lần đầu tiên được phát hiện và đặt tên bởi nhà cổ sinh vật học Edward Drinker Cope. Tuy nhiên, số lượng mẫu vật tìm thấy vào thời điểm này được cho là không đủ để có thể đặt tên và thiết lập nên một chi mới về loài khủng long này. Nhiều thập kỷ sau, vào năm 1947, ở phía bắc thung lũng sông Chama New Mexico, các nhà khoa học Edwin Colber và George Whitaker đã phát hiện ra nhiều bộ hài cốt của các sinh vật này nằm rải rác tại lưu vực dòng sông.

Trước sự ngạc nhiên của mọi người về số lượng lớn các hóa thạch được khai quật và nhiều trong số chúng là các bộ xương hoàn chỉnh, sau khi đối chiếu với các mô tả trước đây, các nhà khoa học đã kết luận rằng những mẫu vật này thuộc về loài Khủng long xương khoang Coelophysis mà nhà cổ sinh vật học Edward Drinker Cope đã phát hiện và đặt tên trước đây. Ngoài ra, người ta cũng nhận định chắc chắn đây là địa điểm chứa một nhóm lớn các loài bò sát tập trung tại một hố nước khô để lấy nước kể trong thời kỳ cuối kỷ Trias.

2. Giả thuyết nguyên nhân cái chết

Cho đến nay, giả thiết được đồng ý nhiều nhất bởi các nhà khoa học chính là có nhiều loài bò sát cổ đại đã tập trung quanh các địa điểm lưu vực của các dòng sông và một số nguồn nước khác, trong đó có loài Khủng long xương khoang Coelophysis. Vào thời kỳ cuối kỷ Trias muộn được ghi nhận có sự khan hiếm nước do sự dao động nhiệt độ và thời tiết dần trở nên khô và nóng. Đối với những hài cốt của Khủng long xương khoang Coelophysis nằm rải rác được tìm thấy, các nhà khoa học cho rằng trước khi chết (hoặc cả sau khi chết), chúng có thể đã bị những trận lũ quét chôn vùi. Ngay sau phát hiện này và với số lượng lớn mẫu vật tìm thấy, Khủng long xương khoang Coelophysis đã trở thành một trong những loài khủng long nổi tiếng nhất và được nghiên cứu khá nhiều bấy giờ.

3. Một số đặc điểm cơ thể nổi bật của Khủng long xương khoang Coelophysis

– Đặc điểm ngoại hình:

Khủng long xương khoang Coelophysis là một loài động vật ăn thịt có cơ thể tiến hóa so với nhiều loài khác khi có một đôi chân thon dài và mỗi bàn chân có ba ngón chân. Mỗi cánh tay của chúng có bốn ngón. Phần đầu của Khủng long xương khoang Coelophysis có điểm đặc biệt nằm ở bộ hàm khỏe mạnh với những chiếc răng nhỏ nhưng sắc nhọn và có răng cưa để có thể giúp chúng nhanh chóng bắt được con mồi.

– Cấu tạo cơ thể:

Trên thực tế, Khủng long xương khoang Coelophysis có cấu tạo cơ thể khá giống như những loài chim với xương và hộp sọ rỗng để giảm bớt trọng lượng cho cơ thể và cho phép chúng chạy với tốc độ lớn. Đôi mắt to Khủng long xương khoang Coelophysis đã được tiến hóa để giúp chúng có thể nhìn rõ ở khoảng cách xa nhằm cảnh giác và sớm phát hiện ra cả những kẻ săn mồi và cả con mồi ưa thích của chúng. Đuôi của Khủng long xương khoang Coelophysis tuy khá dài nhưng được thiết kế với các cấu trúc đan xen.

– Sự tiến hóa:

Hầu hết các loài khủng long thời cổ đại đều sử dụng đuôi như một hệ thống động cơ giúp cho việc cân bằng và điều hướng chuyển động nhưng cấu trúc đuôi này của Khủng long xương khoang Coelophysis khiến cho chúng không thể di chuyển theo chiều dọc mà di chuyển theo chiều từ phía bên này sang phía bên kia. Dường như đây chính một tiến hóa hữu ích và giúp cho chúng sử dụng đuôi như một bánh lái trong khi chạy ở tốc độ cao nhất.

4. Thói quen sống và chế độ săn mồi

Loài Khủng long xương khoang Coelophysis thích môi trường ấm áp, nhiệt đới với trời mưa thường xuyên. Khủng long xương khoang Coelophysis cũng được biết đến là những kẻ săn mồi chuyên nghiệp và thường chọn lựa những con vật có kích thước nhỏ hơn nó. Con mồi ưa thích của chúng là những động vật chân đốt (có thể là một số loại côn trùng), các loài bò sát nhỏ hơn nó và cá. Mặc dù vậy, cũng có bằng chứng khiến các nhà sinh vật học cho rằng Khủng long xương khoang Coelophysis có thể đã tấn công các sinh vật lớn hơn như là một số loài khủng long khác có kích thước tương đương hoặc lớn hơn chúng. Tuy nhiên, cũng có thể mục đích tấn công của Khủng long xương khoang Coelophysis là để tự vệ.

Trong các mẫu hóa thạch và mẫu vật được tìm thấy, các nhà khoa học có phát hiện ra một hài cốt của một cá thể Khủng long xương khoang Coelophysis non ở gần vùng bụng của một cá thể Khủng long xương khoang Coelophysis trưởng thành. Do đó, các giả thiết về việc Khủng long xương khoang Coelophysis ăn chính con non của chúng đã được đặt ra. Tuy nhiên, cũng có nhiều khả năng những con Khủng long xương khoang Coelophysis non có thể đã bị chết và hóa thạch ở bên dưới một cá thể Khủng long xương khoang Coelophysis trưởng thành nên không thể đưa ra kết luận về việc chúng có ăn con non của mình hay không.

5. Quá trưởng thành, tỷ lệ giới tính và đặc điểm tính

– Quá trình trưởng thành:

Theo một nghiên cứu của Rinehart được xuất bản năm 2009, bằng cách sử dụng dữ liệu được thu thập từ chiều dài xương chân trên của Khủng long xương khoang Coelophysis và quan sát các mẫu vật tìm thấy, Rinehart đi đến kết luận rằng Khủng long xương khoang Coelophysis là loài khủng long có tốc độ phát triển nhanh chóng, đặc biệt là trong năm đầu đời. Cụ thể, Khủng long xương khoang Coelophysis có khả năng đạt đến độ trưởng thành để giao phối vào giữa năm thứ hai và thứ ba của cuộc đời và đạt đến kích thước đầy đủ vào năm thứ tám.

Nghiên cứu này cũng xác định bốn giai đoạn tăng trưởng khác biệt của Khủng long xương khoang Coelophysis gồm: năm thứ nhất, năm thứ 2, năm thứ 3 đến năm thứ 6, từ năm thứ 7 đến khi qua đời. Ngoài ra, các nhà khoa học cũng có những bằng chứng cho thấy khi con Khủng long xương khoang Coelophysis vừa nở, chúng đã phải tự có ý thức và tự lo liệu cho mình mà không có sự chăm sóc của bố mẹ. Đặc tính này của Khủng long xương khoang Coelophysis cũng giống với một số loài vật như hươu và nai hiện nay cũng tự đứng dậy và tập đi ngay khi vừa chào đời.

– Tỷ lệ giới tính và đặc điểm tính:

Khủng long xương khoang Coelophysis cũng là một loài vật đặc trưng của hình thái lưỡng hình tình dục ở các loài sinh vật với sự khác biệt rõ rệt giữa cấu tạo cơ thể, cấu trúc xương và nhiều đặc điểm ngoại hình khác. Hình thái này cũng cho phép tạo điều kiện linh hoạt hơn trong việc đẻ trứng. Theo nhiều nghiên cứu, Khủng long xương khoang Coelophysis cũng có sự phân bố hình thái với mỗi hình thái giới tính bao gồm 50% dân số, nghĩa là tỷ lệ giới tính là 50/50.

6. Độ nổi tiếng và sự hiện diện trong văn hóa đại chúng

• Năm 1981, Khủng long xương khoang Coelophysis đã được chính thức tuyên bố là hóa thạch của bang New Mexico.
• Vào ngày 22 tháng 1 năm 1998, hộp sọ của Khủng long xương khoang Coelophysis được gửi trong tàu con thoi tên là ‘Endeavour’ trong nhiệm vụ STS-89 khiến nó trở thành ‘khủng long thứ hai’ trong không gian (chỉ sau hộp sọ của Maiasaura được gửi trong nhiệm vụ STS -51-F).
• Hiện tại, Khủng long xương khoang Coelophysis là logo của Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên New Mexico.

• Khủng long xương khoang Coelophysis là một trong những loài khủng long nổi tiếng nhất trong văn học, với đề cập và tài liệu tham khảo của chúng trong nhiều tác phẩm văn học (đặc biệt là khoa học viễn tưởng) từ khắp nơi trên thế giới.
• Khủng long xương khoang Coelophysis cũng xuất hiện trong chương trình truyền hình hoạt hình / phim tài liệu của Mỹ “When Dinosaurs Roamed America”.

Lưu trữ và bảo tồn

Với những mẫu vật và bộ xương hoàn chỉnh được tìm thấy, các nhà khoa học đã phục dựng thêm nhiều mô hình khác nhau để tiện cho việc nghiên cứu về Khủng long xương khoang Coelophysis. Hiện nay, các mẫu vật cũng như các khung xương này của Khủng long xương khoang Coelophysis được trưng bày tại nhiều bảo tàng trên thế giới.

Một số những bảo tàng nổi tiếng có trưng bày nhiều mẫu vật và mô hình về Khủng long xương khoang Coelophysis có thể kể đến như là:

• Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Cleveland (The Cleveland Museum of Natural History) tại thành phố Cleveland, bang Ohio, hoa Kỳ.
• Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Redpath (The Redpath Museum) thuộc về trường Đại học McGill, Montreal, Quebec, Canada.
• Viện bảo tàng Vạn vật học Hoa Kỳ (The American Museum of Natural History) tại Manhattan, New York, Hoa Kỳ.

Một số tư liệu tham khảo về Khủng long xương khoang Coelophysis

Khủng long xương khoang Coelophysis là một trong số những loài khủng long nổi tiếng nên có thể nói rằng hiện nay số lượng các tài liệu về loài khủng long này khá phong phú. Các bạn có thể tìm kiếm thông tin về loài Khủng long xương khoang Coelophysis này trên nhiều trang tin khác nhau, trong đó, các trang tin viết bằng tiếng Anh với những thông tin được trích từ các nguồn tài liệu chính xác nhất có thể kể đến như là:

• Nhm.ac.uk – Natural History Museum: Trang tin tập hợp những thông tin phân loại ngắn gọn và chi tiết về Khủng long xương khoang Coelophysis cũng như nhiều loài khủng long khác: https://www.nhm.ac.uk/discover/dino-directory/coelophysis.html.
• Prehistoric Wildlife: Nơi tổng hợp các nguồn tài liệu về nhiều loài khủng long khác nhau, trong đó có Khủng long xương khoang Coelophysis: http://www.prehistoric-wildlife.com/species/c/coelophysis.html.
• Dinosaurpictures.org: Nơi tổng hợp những hình ảnh về Khủng long xương khoang Coelophysis: http://dinosaurpictures.org/Coelophysis-pictures. 

Mong rằng những thông tin mà chúng tôi cung cấp đã giải đáp phần nào cho các bạn những thắc mắc về loài Khủng long xương khoang Coelophysis. Nếu có bất cứ thắc mắc hay ý kiến góp ý gì, các bạn hãy để lại bình luận ở bên dưới nhé. Hy vọng các bạn sẽ tiếp tục đồng hành cùng chúng tôi để tìm hiểu thêm về nhiều loài khủng long thú vị khác thời tiền sử.