Khủng long cát Ammosaurus là một chi khủng long tồn tại vào khoảng 195 đến 180 triệu năm trước, từ giai đoạn Pliensbachian đến các giai đoạn Toarcian của thời kỳ đầu Kỷ Jura tại khu vực ngày nay là Bắc Mỹ. Đây là một chi khủng long thú vị gây nhiều tranh cãi trong giới cổ sinh vật học từ những năm cuối thế kỷ XX cho đến tận ngày nay. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu vì sao các nhà khoa học lại quan tâm và tranh cãi nhiều đến thế về chi khủng long này trong bài viết dưới đây.

Chi tiết phân loại Khủng long cát Ammosaurus

• Phân loại: Nhóm Khủng long hông thằn lằn, họ Khủng long dạng chân thằn lằn, phân họ Chuẩn bản long, nhánh Khủng long cận nguyên.
• Phân loại khoa học: Dinosauria, Saurischia, Sauropodomorpha, Prosauropoda, Anchisauria, Anchisauridae.
• Phát hiện và đặt tên bởi: Othniel Charles Marsh (1889).
• Đại diện loài: Ammosaurus major.
• Ý nghĩa tên: Tên chung Ammosaurus có nguồn gốc từ “ammos” trong tiếng Hy Lạp nghĩa là “vùng đất cát” đề cập đến khu vực đá sa thạch (sandstone) nơi nó được tìm thấy; kết hợp hậu tố “sauros” nghĩa là “thằn lằn” để chỉ các loài bò sát nói chung.

Đặc điểm cơ bản của Khủng long cát Ammosaurus

• Thời kỳ tồn tại:  Khoảng 195 đến 180 triệu năm trước, từ giai đoạn Pliensbachian đến các giai đoạn Toarcian của thời kỳ đầu Kỷ Jura.
• Môi trường sống: Sống trong môi trường sống trên cạn tại khu vực ngày nay là Bắc Mỹ.
• Hóa thạch: 4 bộ xương không hoàn chỉnh khác ở các độ tuổi khác nhau nhưng không có hộp sọ nào.
• Nơi phát hiện: Hệ tầng Upper Portland ở Connecticut và hệ tầng Navajo Sandstone ở Arizona thuộc Hoa Kỳ; Hệ tầng McCoy Brook ở Nova Scotia thuộc Canada.
• Chế độ ăn uống: Ăn thực vật (có giải thuyết là ăn tạp nhưng chưa thực sự được xác thực).
• Chế độ sinh sản: Đẻ trứng.
• Kích thước cơ thể: Dài khoảng 4.3 – 5m và cao khoảng 1.8 m, mặc dù nó sẽ chỉ cao đến đầu gối nếu nó nằm trên tất cả bốn chân. Ở mức lớn nhất, nó sẽ phát triển đến kích thước của một chiếc xe nhỏ. Một con trưởng thành nặng khoảng 290 kg.
• Thói quen: Sống theo bầy đàn số lượng lớn.
• Đặc điểm di chuyển:  Có đi bằng cả 2 hoặc 4 chân, nhưng chỉ đi bằng hai chân để tự vệ hoặc tiếp cận thức ăn.  Để tự vệ, nó sẽ đứng trên hai chân sau, chém vào kẻ tấn công bằng móng vuốt ngón tay cái lớn trên hai chân trước.
• Đặc điểm cơ thể nổi bật: Nó có móng vuốt lớn trên tay để cho phép nó tước vỏ cây và cây con. Nó có cả đuôi và cổ dài.

Khám phá hóa thạch

Khủng long cát Ammosaurus lần đầu được tìm thấy bởi các công nhân mỏ đá khi đang xây dựng một cây cầu tại Thung lũng Connecticut thuộc khu vực hệ tầng Upper Portland của Siêu tập đoàn Newark, Hoa Kỳ vào cuối những năm 1800. Thung lũng đã từng là một đầm lầy, trên đó Ammosaurus thường tìm kiếm thức ăn dọc theo bờ của nó.

Mẫu hóa thạch đầu tiên là bộ xương không hoàn chỉnh bao gồm: sáu đốt sống lưng, xương cùng, xương sườn, hầu hết các xương bả vai phải, hầu hết các xương chậu, toàn bộ chân trái, đùi phải và chân phải.

Trong những năm tiếp theo, những bộ xương không hoàn chỉnh khác của chi khủng long này tiếp tục được phát hiện và khai quật đã được tìm thấy ở hệ tầng Navajo Sandstone ở Arizona cũng thuộc Hoa Kỳ và tại hệ tầng McCoy Brook ở Nova Scotia thuộc Canada.

Việc đặt tên và những tranh cãi về Khủng long cát Ammosaurus

– Đặt tên:

Hiện tại, chi Khủng long cát Ammosaurus có một loài hợp lệ được công nhận là Ammosaurus major, đặt tên bởi nhà cổ sinh vật học nổi tiếng người Mỹ, Othniel Charles Marsh vào năm 1889. Ban đầu, Khủng long cát Ammosaurus chưa được tách thành chi riêng biệt mà được coi là một loài thứ hai của chi Khủng long cận nguyên Anchisaurus nhưng nó lớn hơn đại diện loài của chi Khủng long cận nguyên Anchisaurus nên mới có tên “major” (nghĩa là “chính”).

Đến năm 1891 dựa trên phân tích các mẫu hóa thạch mà Marsh tách Ammosaurus major thành chi riêng là chi Khủng long cát Ammosaurus với loài đại diện Ammosaurus major.

Sau đó, vào năm 1892, Marsh đặt tên cho một loài khác thuộc chi Khủng long cận nguyên Anchisaurus là Anchisaurus solus dựa trên mẫu vật vị thành niên từ cùng một mỏ đá nơi mẫu vật đầu tiên của Khủng long cát Ammosaurus chính được tìm thấy. Tuy nhiên, vào năm 1932 Friedrich von Huene đã khẳng định Anchisaurus solus vẫn thuộc chi Khủng long cát Ammosaurus thay vì chi Khủng long cận nguyên Anchisaurus nên đã đổi tên loài thành Ammosaurus solus. Cho đến hiện nay các nhà khoa học hiện coi Ammosaurus solus tương đồng với Ammosaurus major.

– Mối quan hệ với Khủng long cận nguyên Anchisaurus?

Một nguyên nhân dẫn đến việc đặt tên phức tạp và nhiều thay đổi của Khủng long cát Ammosaurus là do mối quan hệ không rõ ràng của nó với chi Khủng long cận nguyên Anchisaurus.

Đến nay, mối quan hệ của Khủng long cát Ammosaurus với những con khủng long khác chưa thực sự được xác định. Nó là một hành viên ban đầu của họ Khủng long dạng chân thằn lằn và và có liên quan chặt chẽ nhất với Khủng long cận nguyên Anchisaurus cũng thuộc họ này. Các nhà cổ sinh vật học vẫn còn nhiều tranh cãi về việc: liệu Khủng long cát Ammosaurus và Khủng long cận nguyên Anchisaurus có phải 2 chi khủng long khác biệt hay chúng đồng nghĩa với nhau?

Dù Marsh ban đầu mô tả Khủng long cát Ammosaurus chính là loài chính của chi Khủng long cận nguyên Anchisaurus nhưng ông cũng đã loại bỏ nó và tách thành chi riêng mới chỉ hai năm sau đó. Nhưng một số nghiên cứu gần đây lại cho rằng Ammosaurus và Anchisaurus là một (Sereno, 1999). Cũng có một bộ phận nhà khoa học khác thích giữ hai chi riêng biệt do sự khác biệt về mặt giải phẫu ở xương chậu và chân sau, họ coi hai chi khủng long này là chị em họ. Những nghiên cứu và tranh cãi về mối quan hệ thật sự giữa Khủng long cát Ammosaurus và Khủng long cận nguyên Anchisaurus vẫn còn tiếp tục từ cuối thế kỷ XX cho đến nay.

Khủng long cát Ammosaurus ăn tạp?

Các nhà nghiên cứu đã luôn cho rằng Khủng long cát Ammosaurus là động vật ăn thực vật dựa trên những đặc điểm móng vuốt, chi, cách di chuyển của chúng. Tuy nhiên, những phát hiện mới gần đây về những tổ tiên từ thời Triassic lại là động vật ăn thịt đã khiến các nhà khoa học đặt ra giả thuyết về chế độ ăn tạp của Khủng long cát Ammosaurus. Điều này không có nghĩa cho rằng chúng là một kẻ săn mồi tích cực, khả năng cao chỉ là để bổ sung thêm bên cạnh chế độ ăn thực của mình bằng cách nhặt xác động vật khác. Tuy nhiên, đây cũng mới chỉ là giả thuyết mà thôi.

Lưu trữ và bảo tồn

Những mẫu vật bộ xương của loài khủng long này hiện được lưu trữ tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Peabody tại Đại học Yale và tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Beneski nằm trong khuôn viên của Amherst College ở Amherst, Massachusetts. Tuy nhiên, rất tiếc là các bộ xương không hoàn chỉnh và chưa được dựng lại để được trưng bày cho các chiêm ngưỡng.

Một số tư liệu tham khảo về Khủng long cát Ammosaurus

Đây là một trong những loài khủng long dù được giới nghiên cứu quan tâm nhưng các thông tin về chúng là rất ít ỏi và thường nhầm lẫn với Khủng long cận nguyên Anchisaurus. Đồng thời, rất hiếm các tài liệu tham khảo thêm về loài này được viết bằng tiếng Việt, do đó nếu bạn muốn tìm hiểu sâu hơn về Khủng long cát Ammosaurus thì dưới đây là một số trang web bằng tiếng anh để bạn tham khảo:

• Dino Checker: Đây là nơi tổng hợp thông tin chi tiết của các loài khủng long, trong đó có  Khủng long cát Ammosaurus  mà bạn có thể truy cập tại: http://www.dinochecker.com/dinosaurs/AMMOSAURUS.
• Nhm.ac.uk: Các bạn có thể tìm kiếm tóm tắt thông tin cơ bản về các loài khủng long tại đây, trong đó có Khủng long cát Ammosaurus bằng cách truy cập: https://www.nhm.ac.uk/discover/dino-directory/ammosaurus.html. 

Ngoài ra, các bạn cũng có thể xem những hình ảnh trực quan, sinh động về loài Khủng long cát Ammosaurus qua những video trên Youtube:

• Video hình ảnh về các loài thuộc phân họ Chuẩn bản long (tên khoa học: Prosauropods) bao gồm Ammosaurus và 6 chi khủng long khác (Unaysaurus; Massospondylus; Glacialisaurus; Lufengosaurus; Anchisaurus; Melanorosaurus; Yunnanosaurus): https://www.youtube.com/watch?v=EPpAT-CUyys.
• Video cách vẽ và tô màu Khủng long cát Ammosaurus – “Drawing and Coloring Ammosaurus Dinosaur in Jurassic World and Ammosaurus Coloring Pages” do Unicorn Coloring Pages đăng tải tại: https://www.youtube.com/watch?v=eJExsrJHBXc.

Bạn cũng có thể tham khảo sâu hơn về về loài Khủng long cát Ammosaurus trong bản Nghiên cứu Postilla của Peabody Museum of Natural History (1996). Ở đây, nhà nghiên cứu Galton vào năm 1976 đã sử dụng loài A. major để tách Ammosaurus khỏi Anchisaurus.

Bài viết trên đã cùng bạn tìm hiểu về Khủng long cát Ammosaurus và những tranh cãi chưa có hồi kết xoay quanh nó. Nếu có điều gì mà bạn còn thắc mắc thì đừng ngần ngại để lại bình luận của bạn để chúng ta cùng thảo luận thêm. Hãy tiếp tục theo dõi và đồng hành cùng chúng tôi để tìm hiểu và khám phá thêm nhiều loài khủng long thú vị khác nữa.