Những con khủng long thời kỳ cổ đại luôn là một chủ đề bất tận được nhiều người chú ý với những sinh vật bò sát to lớn. Trong những sinh vật thú vị này, không thể không nhắc tới loài khủng long mũ sắt Corythosaurus với thói quen có phần nhạy cảm và lãng mạn: chúng chỉ thích hoạt động vào thời điểm bình minh và hoàng hôn trong ngày.

Chi tiết phân loại Khủng long mũ sắt Corythosaurus

• Phân loại: Bộ Khủng long hông chim, phân bộ Khủng long mỏ vịt, siêu họ Rồng gai.
• Phân loại khoa học: Dinosauria, Ornithischia, Genasauria, Cerapoda, Ornithopoda, Euornithopoda, Iguanadontia, Euiguanadontia, Dryomorpha, Ankylopollexia, Iguanodontoidea, Hadrosauridae, Euhadrosauria, Lambeosaurinae.
• Đại diện loài: Corythosaurus casuarius.
• Phát hiện và đặt tên bởi: Barnum brown (1914).
• Ý nghĩa tên: “Corythosaurus” là cái tên được đặt theo tiếng Hy Lạp cổ có nghĩa là “thằn lằn mũ sắt” với “corythos” có nghĩa là “mũ sắt” ám chỉ hình dáng chiếc mào kỳ lạ trên đầu của chúng; còn “saurus” có nghĩa là “thằn lằn” để chỉ các loài bò sát nói chung.

Đặc điểm cơ bản của Khủng long mũ sắt Corythosaurus

• Thời kỳ tồn tại:  Tồn tại vào thời kỳ Campanian của kỷ Phấn trắng muộn, khoảng 76 đến 74 triệu năm trước.
• Môi trường sống: Sống trong môi trường sống trên cạn.
• Hóa thạch: Có khá nhiều hóa thạch được tìm thấy, trong đó có nhiều mẫu vật các cá thể tương đối hoàn chỉnh. Không những thế, có nhiều dấu hiệu về mô mềm cũng được để lại trên các hóa thạch giúp cho việc nghiên cứu được dễ dàng hơn.
• Nơi phát hiện: Phát hiện chủ yếu tại Bắc Mỹ, cụ thể hiện nay là Alberta (Canada) và Montana (Hoa Kỳ).
• Chế độ ăn uống: Ăn thực vật.
• Chế độ sinh sản: Đẻ trứng.
• Kích thước cơ thể: Ước tính chiều dài từ 9m đến 10m và hộp sọ của chúng (bao gồm cả mào có chiều cao là 70,8 cm).
• Đặc điểm di chuyển: Chủ yếu di chuyển bằng 2 chân sau nhưng cũng có những lúc chúng di chuyển bằng cả 4 chân.
• Đặc điểm cơ thể nổi bật: Trên đầu có một chiếc mào nổi bật. Đây cũng là đặc điểm bắt nguồn cho tên gọi của chúng.

1. Hành trình khám phá và những mô tả đầu tiên

– Khám phá đầu tiên về Khủng long mũ sắt Corythosaurus tại Canada

Mẫu vật đầu tiên về Khủng long mũ sắt Corythosaurus được phát hiện vào năm 1911 bởi Barnum Brown ở bên bờ sông Red Deer, Alberta, Canada. Mẫu vật này được biết tới như một bộ xương gần như hoàn chỉnh, và điều đáng chú ý là phần lớn da của sinh vật được bảo quản khá tốt. Phần bên trái và bên dưới bộ xương được bảo quản trong lớp đất sét carbon nên tương đối khó khăn cho việc làm sạch và tách nguyên vẹn phần da và mô ra. Mẫu vật đầu tiên này cũng đã được khớp nối và chỉ thiếu khoảng 61cm cuối cùng của đuôi và chân trước. Phần bàn chân hầu như bị mất và các chi trước cũng bị thoái hóa hoặc bị xói mòn. Tuy nhiên, mẫu vật này cho thấy hình dạng hoàn chỉnh về một cơ thể của Khủng long mũ sắt Corythosaurus. Các mẫu vật được lưu giữ trong tư thế chết ban đầu của chúng để các nhà khoa học có thể tiện nghiên cứu hơn về đặc tính của loài.

– Đặt tên và những mô tả đầu tiên

Barnum Brown chính là người đầu tiên tìm thấy các mẫu vật về Khủng long mũ sắt Corythosaurus vào năm 1911 và đến năm 1914, cũng chính ông đã đặt tên cho chi này là Khủng long mũ sắt Corythosaurus cùng với tên loài đại diện của chúng là Corythosaurus casuarius. Cho đến năm 1916, Brown đã xuất bản một mô tả chi tiết về Khủng long mũ sắt Corythosaurus. Tuy nhiên, mô tả chi tiết ban đầu này không thuộc về loài đại diện C. Casuarius mà thuộc về một loài khác trong chi Khủng long mũ sắt Corythosaurus.

2. Những đặc điểm cơ thể nổi bật

– Hộp sọ

Khủng long mũ sắt Corythosaurus là một trong số nhiều loài Khủng long mỏ vịt có mào ở trên đầu. Theo thống kê, có hơn hai mươi hộp sọ đã được tìm thấy từ loài khủng long này. Trên các hộp sọ của mẫu vật không có dấu hiệu của làn da và trong quá trình được bảo quản, hầu hết các hộp sọ đều được nén theo chiều ngang, vì vậy ước tính hiện tại chiều rộng chỉ bằng hai phần ba so với thực tế. Theo Brown, việc nén trong quá trình hóa thạch cũng khiến cho phần mũi bị dịch chuyển và bịt kín các lỗ nhỏ. Ngoài việc bị nén thì các yếu tố khác của hộp sọ đều tương đối bình thường và không bị ảnh hưởng nhiều sau thời gian dài được bảo quản trong lòng đất. Các mào của Khủng long mũ sắt Corythosaurus giống như của một chiếc mũ lưỡi trai hoặc hình dáng của một chiếc rìu. Chúng được hình thành bởi sự kết hợp của xương hàm trên (tên khoa học: praemaxillae) mũi, mặt trước.

– Dấu hiệu của da và các mô mềm trên cơ thể được lưu giữ

Về cơ bản thì Khủng long mũ sắt Corythosaurus và loài đại diện Corythosaurus casuarius có các cạnh và đuôi của cơ thể được bao phủ trong các vảy hình ống đa giác trong các vết sưng nhỏ với những kích thước khác nhau trên cơ thể. Trong đó, các vảy giống như hình nón của chúng hiện nay vẫn để lại dấu vết trên một nếp gấp của da được bảo tồn ở mặt sau của xương chày. Nhìn chung, các lớp vảy này giống như các lớp giáp lá chắn và được sắp xếp theo hàng. Gân của chúng có mặt trên tất cả các đốt sống, ngoại trừ khu vực cổ tử cung. Trên các mẫu hóa thạch cũng xuất hiện những dấu vết của màng ở các chi nên nhiều nhà khoa học nghĩ rằng Khủng long mũ sắt Corythosaurus sống dưới nước. Tuy nhiên sau này, giả thiết trên đã bị bác bỏ bởi phần màng được tìm thấy này giống như những đặc điểm của các loài động vật có vú hiện đại.

– Một số đặc điểm nổi bật so với họ hàng của chúng

Khủng long mũ sắt Corythosaurus với tất cả các loài Khủng long mỏ vịt khác khi chúng có những đặc điểm nổi bật như là: một hộp sọ tương đối ngắn với đỉnh có mào giống như đang đội một chiếc mũ, được hình thành bởi nhiều bộ phận là mũi, xương hàm trên, mặt trước và cả xương dày. Bên cạnh đó, phần mũi không bị ngăn cách ở phía trước bởi các tiền chất. Khủng long mũ sắt Corythosaurus cũng có một cái mỏ hẹp, với một sự mở rộng ở phía trước.

3. Thói quen lãng mạn và nhạy cảm: chỉ thích hoạt động lúc bình minh và hoàng hôn

Phần lớn các loài động vật có vú thường hoạt động vào ban ngày (kể cả con người) và đều sở hữu các cơ quan thị giác không có màng cứng bao quanh mắt – thuật ngữ y học gọi là vòng xơ cứng Sclerotic rings. Trong khi đó, những sinh vật thường xuyên sống về đêm thường có xu hướng phát triển bộ phận này to hơn. Từ đó, bằng cách so sánh các vòng xơ cứng của các sinh vật thời tiền sử và hiện đại, các nhà cổ sinh vật học Lars Schmitz và Ryosuke Motani đã đưa ra một giả thiết rằng những con Khủng long mũ sắt Corythosaurus sẽ có sở thích hoạt động nhiều vào thời điểm bình minh và hoàng hôn trong ngày.

4. Chiếc mào đặc biệt xuất hiện trên đầu

Có thể nói chiếc mào là bộ phận nổi trội của loài Khủng long mũ sắt Corythosaurus và là một trong những điểm để phân biệt chúng với các loài khủng long họ hàng khác. Tuy nhiên, chính xác thì chiếc mào bắt đầu xuất hiện trên đầu chúng từ khi sinh ra hay chỉ bắt đầu xuất hiện khi chúng phát triển đến một giai đoạn nhất định? Cho đến hiện nay, giả thuyết được ủng hộ nhiều nhất là những chiếc mào này bắt đầu xuất hiện khi những con Khủng long mũ sắt Corythosaurus đạt đến độ tuổi vị thành niên và kích thước hộp sọ đạt được ít nhất là 50% so với kích thước hộp sọ của một cá thể Khủng long mũ sắt Corythosaurus trưởng thành.

5. Khả năng di chuyển trên cạn

Theo nghiên cứu, Khủng long mũ sắt Corythosaurus và họ hàng của nó (cụ thể là loài Khủng long mỏ vịt) có những bước chạy với khoảng cách ngắn hơn nhiều so với những con Khủng long bạo chúa như là T. rex. Điều này có nghĩa là, trong một cuộc rượt đuổi ngắn ngủi, những kẻ săn mồi sẽ dễ dàng bắt được những nạn nhân bất hạnh của chúng. Tuy nhiên, mọi thứ đều có sự tương đối và đánh đổi khi những kẻ săn mồi này cũng sẽ thường mệt mỏi sớm hơn. Vậy nên, khi ở trong một cuộc truy đuổi với những khoảng cách lớn, Khủng long mũ sắt Corythosaurus thường dễ trốn thoát khỏi kẻ săn mồi khi chúng có ưu điểm có thể duy trì sức bền lâu dài.

6. Thính giác của Khủng long mũ sắt Corythosaurus

Theo kết quả chụp CT năm 2008 do Đại học Ohio thực hiện, kết quả cho thấy cấu tạo tai trong của Khủng long mũ sắt Corythosaurus cho phép chúng nghe được âm thanh tần số thấp. Điều này tương tự với giả thuyết hàng đầu về chức năng chiếc mũ của nó: Chiếc mũ như là một buồng rỗng kết nối trực tiếp đến mũi của Khủng long mũ sắt Corythosaurus và giống như một số loài họ hàng gần gũi nhất của nó. Dường như những bộ phận này hoạt động như buồng cộng hưởng khổng lồ, phát ra tiếng kêu vang liên hệ để nói chuyện với nhau trong phạm vi khoảng cách hàng dặm.

Lưu trữ và bảo tồn

Hiện nay, số lượng hóa thạch tìm được của Khủng long mũ sắt Corythosaurus cũng như những mô hình phục dựng được trưng bày tại rất nhiều bảo tàng khác nhau để du khách có thể đến tham quan và tìm hiểu dễ dàng hơn. Trong đó, một số những địa điểm nổi tiếng có thể kể đến như là:

• Viện bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Carnegie (The Carnegie Museum of Natural History) tại thành phố Pittsburgh, tiểu bang Pennsylvania, Hoa Kỳ.
• Viện bảo tàng Hoàng gia Ontario (The Royal Ontario Museum) tại Canada.
• Viện Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Hoa Kỳ (The American Museum of Natural History) tại Manhattan, New York, Hoa Kỳ.

Một số tư liệu tham khảo về Khủng long mũ sắt Corythosaurus

Nhờ việc có nhiều mẫu vật được tìm thấy khá nguyên vẹn,Khủng long mũ sắt Corythosaurus là một trong số những loài khủng long nổi tiếng cùng nhiều những mô tả và các nghiên cứu chuyên sâu khá phong phú và đa dạng về chúng. Các bạn có thể tìm kiếm thông tin về loài Khủng long mũ sắt Corythosaurus trên nhiều trang tin khác nhau, trong đó, các trang tin viết bằng tiếng Anh với những thông tin được trích từ các nguồn tài liệu chính xác nhất có thể kể đến như là:

• Nhm.ac.uk – Natural History Museum: Trang tin tập hợp những thông tin phân loại ngắn gọn và chi tiết về Khủng long mũ sắt Corythosaurus cũng như nhiều loài khủng long khác: https://www.nhm.ac.uk/discover/dino-directory/corythosaurus.html.
• Prehistoric Wildlife: Nơi tổng hợp các nguồn tài liệu về nhiều loài khủng long khác nhau, trong đó có Khủng long mũ sắt Corythosaurus: http://www.prehistoric-wildlife.com/species/c/corythosaurus.html.
• Dinosaurpictures.org: Nơi tổng hợp những hình ảnh về Khủng long mũ sắt Corythosaurus: http://dinosaurpictures.org/Corythosaurus-pictures. 

Mong rằng những thông tin mà chúng tôi đã cung cấp  đã giải đáp phần nào cho các bạn những thắc mắc về loài Khủng long mũ sắt Corythosaurus. Nếu có bất cứ thắc mắc hay ý kiến góp ý đối với chúng tôi, các bạn hãy để lại bình luận ở phía bên dưới nhé. Hy vọng các bạn sẽ tiếp tục đồng hành cùng chúng tôi để tìm hiểu thêm về nhiều loài khủng long thú vị khác thời tiền sử nhé.