Cái tên Khủng long thổ sam xuất phát từ trong Hán Việt có nghĩa là “móng vuốt sắc nhọn của đất” dựa trên tên khoa học của nó là Aardonyx (do sự kết hợp “Aard” trong tiếng Afrikaans nghĩa là “đất” với “onux” trong tiếng Hy Lạp nghĩa là “móng tay, móng vuốt”).
Đây là một chi thuộc nhóm chuẩn bản long (tên khoa học: Prosauropoda) trong họ khủng long xứ Schwaben (tên khoa học: Plateosauridae) và được coi là tiền thân của loài khủng long ăn cỏ phát triển cao có tên là khủng long chân thằn lằn (tên khoa học: Sauropods).
Chi tiết phân loại Khủng long thổ sam Aardonyx
– Phân loại: Nhóm khủng long hông thằn lằn, chân thằn lằn, chuẩn bản long.
– Phân loại khoa học: Dinosauria, Saurischia, Sauropodomorpha, Prosauropoda, Anchisaurus.
– Đại diện loài: Aardonyx Celestae.
– Nguồn gốc tên loài: Aardonyx Celestae được đặt theo tên Celeste Yates, vợ của nhà nghiên cứu cổ sinh vật học người Úc Adam Yates – người dẫn đầu nghiên cứu về loài này.
Khủng long thổ sam – Aardonyx Celestae
Một số đặc điểm cơ bản
– Thời kỳ tồn tại: Từ 199-201,3 triệu năm trước, từ thời đại Hettangian đến thời đại Sinemurian của kỷ Jura, tức là vào thời kỳ kỷ Jura sớm.
– Môi trường sống: Sống trong môi trường sống trên cạn, tại nơi hiện tại là Châu Phi.
– Hóa thạch: Mẫu vật từ hai con non (bao gồm: đốt sống, xương sườn, các bộ phận của vai, chân trước và sau, đốt háng/ụ ngồi, xương mu và một phần hộp sọ).
– Nơi phát hiện: Hệ tầng trên Elliot tại “Mỏ đá Marc”, trang trại Spion Kop, Quận Senekal, một trang trại gần Bethlehem ở Free State (Nam Phi).
– Chế độ ăn uống: Ăn thực vật.
– Kích thước cơ thể: Chiều dài tối đa là khoảng 10 mét, chiều cao hông tối đa là 2 mét, trọng lượng tối đa có thể lên đến 2 tấn.
– Đặc điểm di chuyển: Đi bằng cả hai chân sau và cả bốn chân, với tốc độ chậm, không tiến hóa để chạy nhanh.
– Đặc điểm cơ thể nổi bật: Thân hình thấp bé với đuôi dài và cổ dài.
Điểm thú vị về hóa thạch Khủng long thổ sam Aardonyx
Hóa thạch đầu tiên của Khủng long thổ sam Aardonyx được phát hiện trong Hệ tầng trên Elliot bởi Marc Blackbeard vào năm 2004. Các mẫu hóa thạch đến từ hai bộ xương của hai con khủng long nhỏ được các nhà khoa học tin xác định là chưa đầy 10 tuổi khi chết.
Nguyên nhân chết của cả hai là không xác định, nhưng người ta tìm thấy cùng với một lượng nhỏ tán xạ xương. Khả năng cao được chỉ ra là do các nguyên nhân tự nhiên như bị chết đuối trong trận lũ quét và sau đó bị đọng lại với nhau. Thực tế là cả hai cùng độ tuổi, có thể cho thấy chúng đi lang thang cùng nhau hoặc có lẽ là một phần của một nhóm lớn hơn.
Một số mẫu xương hóa thạch của Khủng long thổ sam được khai quật (2009)
Ý nghĩa quan trọng đối với nghiên cứu về tiến hóa sinh vật học
Nhà cổ sinh vật học người Úc Adam Yates cùng nhóm khám phá của mình tin rằng Khủng long thổ sam Aardonyx là đại diện cho một quá trình chuyển đổi quan trọng: từ chuyển động hai chân sang chuyển động bốn chân bốn chân.
Trước khi phát hiện Khủng long thổ sam Aardonyx, người ta tin rằng loài Chuẩn bản long (đi bằng hai chân sau) tiến hóa thành loài Khủng long chân thằn lằn (đi bằng cả bốn chân). Do đó, Khủng long thổ sam Aardonyx được cho là mắt xích quan trọng nằm giữa hai loài này mà các nhà khoa học đã săn lùng trong nhiều năm.
Dựa trên nghiên cứu cấu trúc của các chân sau và xương chậu từ các mẫu hóa thạch, người ta cho rằng Khủng long thổ sam Aardonyx có khả năng di chuyển bằng cả hai chân và bốn chân. Khủng long thổ sam thường di chuyển chỉ bằng hai chân sau; tuy nhiên, đôi khi chúng sẽ đi bằng bốn chân của chúng để kiếm ăn hoặc để giao phối. Trong khi di chuyển bốn chân, Khủng long thổ sam Aardonyx có thể chịu trọng lượng ở bên trong bàn chân – đặc tính tiến đến sự tiến hóa của Khủng long chân thằn lằn đi bằng bốn chân sau này.
Khủng long thổ sam có thể di chuyển bằng hai chân hoặc cả bốn chân
Vị trí của Khủng long thổ sam Aardonyx trong cây phả hệ
Khủng long thổ sam Aardonyx được cho là chị em của một nhóm Khủng long dạng chân thằn lằn (tên khoa học: Sauropodomorph) có chứa Khủng long núi đen (tên khoa học: Melanorosaurus) và Khủng long chân thằn lằn.
Vị trí của Khủng long thổ sam Aardonyx trong nhóm Khủng long dạng chân thằn lằn (Sauropodomorph)
Lưu trữ – Bảo tồn
Những phát hiện về Khủng long thổ sam Aardonyx được trình bày trong tập thứ hai của phim tài liệu Museum of Life (Bảo tàng cuộc sống) của BBC vào năm 2010: “Digging up the Past” (Khai thác quá khứ). Trong đó, Khủng long thổ sam Aardonyx được mô tả bởi nhà cổ sinh vật học Paul Barrett như một đại diện cho giai đoạn chuyển tiếp giữa hai loài: Khủng long hai chân và Khủng long chân thằn lằn khổng lồ đi bằng bốn chân.
Các mẫu hóa thạch của Khủng long thổ sam hiện vẫn được lưu trữ để nghiên cứu bởi các viện khoa học của Nam Phi.
Tài liệu tham khảo về Khủng long thổ sam Aardonyx
Hiện tại có rất hiếm thông tin về loài Khủng long thổ sam Aardonyx bằng tiếng Việt, nếu muốn tìm hiểu thêm, bạn có thể truy cập Bản Tin Khủng Long (Sản phẩm của CLB học sinh năng khiếu Tin học TP. Lạng Sơn), tìm hiểu về loài Khủng long thổ sam tại đây qua đường link: https://bantinkhunglong.blogspot.com/2018/10/khung-long-aardonyx.html.
Nếu muốn tìm hiểu thêm nhiều thông tin về chúng, bạn có thể tham khảo qua các website tiếng Anh với những thông tin đầy đủ về loài khủng long này. Một số trang website tiếng Anh có ghi chép khá đầy đủ về các loài khủng long để bạn tham khảo đó là:
– Nhm.ac.uk – Natural History Museum: Trang giới thiệu tóm tắt ngắn gọn về hơn 300 loài khủng long, thích hợp cho những người mới làm quen về việc nghiên cứu về khủng long. Để tìm hiểu thêm về Khủng long thổ sam – Aardonyx, bạn có thể truy cập: https://www.nhm.ac.uk/discover/dino-directory/aardonyx.html.
– Dinosaurpictures.org: Trang giới thiệu tóm tắt ngắn gọn và tổng hợp ảnh về các loài khủng long, thích hợp cho những người mới làm quen về việc nghiên cứu khủng long và tìm kiếm hình ảnh về chúng. Để tìm hiểu thêm về Khủng long thổ sam – Aardonyx, bạn có thể truy cập: http://dinosaurpictures.org/Aardonyx-pictures.
– Dinochecker.com: Một trang web dành những người yêu thích và muốn nghiên cứu về các loài khủng long, trang web này tổng hợp đầy đủ và chi tiết các thông tin (lịch sử của động vật, thói quen, chế độ ăn, chế độ sinh sản, khám phá khoa học…) theo từng mục rõ ràng giúp người đọc dễ theo dõi. Nếu muốn tìm hiểu thêm về Khủng long thổ sam (Aardonyx), bạn có thể truy cập: http://www.dinochecker.com/dinosaurs/AARDONYX.
– Factslegend.org: Một website tổng hợp những thông tin thú vị về các loài khủng long. Đây là một trang web được nhiều người yêu thích để khám phá những bí ẩn, những sự thật ít biết về loài cổ xưa này. Nếu muốn tìm hiểu thêm 10 điều thú vị về Khủng long thổ sam Aardonyx, bạn có thể truy cập: http://dinosaurpictures.org/Aardonyx-pictures.
Ngoài ra, bạn có thể tìm hiểu về Khủng long thổ sam – Aardonyx qua những video trên Youtube như:
– Video học tập về Khủng long thổ sam do WizScience.com đăng tải: https://www.youtube.com/watch?v=Cm5V4XI4SSM.
– Video về “Aardonyx dinosaur – 195 million years ago” do An Encyclopedia đăng tải: https://www.youtube.com/watch?v=UPWGH3WC7Uc.
Nếu bạn muốn nghiên cứu chuyên sâu hơn về Khủng long thổ sam – Aardonyx, bạn cũng có thể tìm và theo dõi tập thứ hai của phim tài liệu Museum of Life (Bảo tàng cuộc sống) của BBC vào năm 2010: “Digging up the Past” (Khai thác quá khứ) qua đường link: https://www.bbc.co.uk/programmes/b00rp1w0/episodes/guide.
Hoặc bạn cũng có thể tìm đọc cuốn sách “Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences” (2010) của nhà cổ sinh vật học người Úc Adam Yates.
