Khủng long phỏng điểu Avimimus là một trong những loài khủng long được các nhà khoa học dày công nghiên cứu từ khi phát hiện ra những mẫu vật đầu tiên về chúng. Khác với những loài khủng long khác, đây là loài khủng long có cấu tạo giải phẫu giống với các loài chim hiện đại nhất. Điều này tạo động lực cho các nhà khoa học trong việc tìm hiểu về sự tiến hóa cũng như cách di chuyển của Khủng long Phỏng điểu Avimimus và so sánh với các loài chim hiện đại trên Trái đất.

Chi tiết phân loại Khủng long phỏng điểu Avimimus

• Phân loại: Bộ Khủng long hông thằn lằn, nhóm Khủng long chân thú, họ Khủng long giống chim, lớp Khủng long đuôi rỗng.
• Phân loại khoa học: Saurischia, Theropoda, Oviraptorosauria, Caenagnathoidea, Avimimidae.
• Đại diện loài: Avimimus portentosus – Phát hiện và đặt tên bởi: Kurzanov, 1981.
• Loài thứ 2:  Avimimus nemegtensis – Phát hiện và đặt tên bởi:  Funston, 2017.

Đặc điểm cơ bản của Khủng long phỏng điểu Avimimus

• Thời kỳ tồn tại:  Cuối kỷ Phấn trắng, khoảng 80 đến 75 triệu năm về trước.
• Môi trường sống: Hệ tầng Barun Goyot và hệ tầng Nemegt của Châu Á, tiêu biểu là Mông Cổ và Trung Quốc hiện nay.
• Hóa thạch: hàng chục bộ xương của Khủng long phỏng điểu được tìm thấy tại nhiều nơi mà hiện nay thuộc Mông Cổ và sa mạc Gobi, Trung Quốc.
• Nơi phát hiện: Trung Quốc và Mông Cổ ngày nay.
• Chế độ ăn uống: Ăn tạp.
• Chế độ sinh sản: Đẻ trứng.
• Kích thước cơ thể: kích thước khá khiêm tốn so với nhiều họ hàng của chúng khi chúng chỉ dài vỏn vẹn 1,5m.
• Đặc điểm di chuyển:  Di chuyển bằng 2 chân sau.
• Đặc điểm cơ thể nổi bật: Khủng long phỏng điểu Avimimus có hình dáng giống với loài chim hiện đại nhất trong số những loài Khủng long bay từng được tìm thấy và biết đến, đây cũng là nguồn gốc cho cái tên Avimimus của chúng (theo tiếng Hy lạp cổ có nghĩa là “bắt chước loài chim”).

Hành trình phát hiện và nghiên cứu

Các mẫu vật đầu tiên về loài Khủng long phỏng điểu Avimimus đã được các nhà cổ sinh vật học Nga thu hồi và được mô tả chính thức bởi Tiến sĩ Sergei Kurzanov vào năm 1981. Lúc đầu, các nhà khoa học cho rằng các hóa thạch đến từ hệ tầng Djadokta.

Tuy nhiên, theo một mẫu vật thứ hai được tìm thấy gần như hoàn chỉnh của loài Khủng long phỏng điểu Avimimus đã được phát hiện vào năm 1996 và được mô tả vào năm 2000 thì các nhà khoa học lại đưa ra những đính chính về việc phân loại Khủng long phỏng điểu Avimimus.

Sau này, Watabe và các cộng sự cũng có những nghiên cứu riêng dựa trên các mẫu vật tìm được và bản nghiên cứu này được công bố năm 2006 về việc phân loại chúng kỹ chi tiết hơn.

Với những mẫu hóa thạch xương bị cô lập được phát hiện,vào năm 2008, một nhóm các nhà cổ sinh vật học Canada, Mỹ và Mông Cổ do Phil Currie đứng đầu đã nghiên cứu và đưa ra báo cáo mở rộng về loài khủng long này dựa trên những nghiên cứu từ năm 2006 của Watabe và các cộng sự.

Sau này, các nhà khảo cổ còn phát hiện thêm nhiều mẫu xương nằm trong hệ tầng Nemegt, cao hơn 10,5 mét so với hệ tầng Barun Goyot, trên sa mạc Gobi. Nhóm nghiên cứu đã báo cáo việc tìm thấy xương dồi dào của ít nhất mười cá thể Khủng long phỏng điểu Avimimus, tất cả các mẫu xương tìm được đều thuộc về những con Khủng long phỏng điểu trưởng thành và từ đó có những nghiên cứu cho thấy sự tăng trưởng xác định. Nhóm nghiên cứu cũng gợi ý rằng các cá thể được tìm thấy cùng nhau nên có thể đưa ra giả thiết Khủng long phỏng điểu Avimimus là loài có tập tính sống theo đàn để phối hợp trong việc săn mồi và bảo vệ nhau trước những loài khủng long to lớn hơn.

Năm 2018, Khủng long phỏng điểu Avimimus được chính thức công nhận và mô tả là một loài mới Avimimus nemegtensis.

Các phát hiện từ việc nghiên cứu hóa thạch xương

– Đặc điểm kích thước và bộ não:

Khủng long phỏng điểu Avimimus là một chi khủng long có kích thước cơ thể nhỏ, có cấu tạo gần giống các loài chim với chiều dài chỉ khoảng 1,5 m. Dù phần hộp sọ của chúng lại có vẻ khá nhỏ so với cơ thể nhưng các nhà khoa học lại đưa ra giải thiết rằng bộ não và mắt của chúng tương đối lớn do kích thước của xương bao quanh não và được dành riêng để bảo vệ bộ não khá lớn.

– Chế độ ăn và đặc điểm xương hàm:

Phần xương hàm của Khủng long phỏng điểu Avimimus khá giống mỏ của các loài vẹt hiện đại nhưng không có răng, và theo một đánh giá chuyên sâu hơn về việc giải phẫu của mẫu vật đã xác nhận rằng Khủng long phỏng điểu Avimimus không hề có một chiếc răng nào, mặc dù trong một loạt các hình chiếu đã cho thấy những cấu tạo giống với răng ở dọc theo đỉnh của hàm. Tuy nhiên, các mẫu vật được phát hiện sau đó đã thể hiện rằng Khủng long phỏng điểu Avimimus có những chiếc răng tiền tinh hoàn nhỏ. Dựa theo cấu tạo của những chiếc răng tiền tinh hoàn nhỏ này cho thấy có thể chúng là loài động vật ăn cỏ hoặc ăn tạp.

– Mối quan hệ và vị trí trong họ Khủng long giống chim:

Các lỗ ở đáy hộp sọ cho phép tủy đi qua (tên chuyên ngành: foramen magnum) của Khủng long phỏng điểu Avimimus tương đối lớn ở. Cổ của chúng dài và thon với các đốt sống dài hơn nhiều so với các loài Khủng long giống chim (tên khoa học: Oviraptorid) khác. Bên cạnh đó, không giống như những họ hàng Khủng long chim, các đốt sống lưng của Khủng long phỏng điểu Avimimus không có khe hở cho túi khí, cho thấy Khủng long phỏng điểu Avimimus là loài động vật nguyên thủy hơn so với các loài Khủng long giống chim (Oviraptorid) hoặc là một trong những loài động vật nguyên thủy đầu tiên của họ Khủng long giống chim.

Phân loại và vị trên cây phả hệ

Khủng long phỏng điểu Avimimus ban đầu được cho là họ hàng rất gần của các loài chim với những đặc tính giống với loài chim hiện đại không được tìm thấy ở các loài khủng long khác vào thời điểm đó.

Trên thực tế, Tiến sĩ Sergei Kurzanov – người đầu tiên phát hiện, đặt tên và có những mô tả về chúng đã lập luận rằng Khủng long phỏng điểu Avimimus gần với các loài chim hiện đại hơn chứ không phải là loài chim đầu tiên nổi tiếng Điểu long lông vũ Archaeopercx. Tuy nhiên, quan điểm này đã không được ủng hộ bởi các phân tích phát sinh học về mối quan hệ giữa khủng long và chim.

Hầu hết các nhà khoa học hiện đại thấy rằng Khủng long phỏng điểu Avimimus trên thực tế thuộc về một nhóm khủng long giống chim đa dạng và nguyên thủy hơn Điểu long lông vũ Archaeopercx.

Khủng long phỏng điểu Avimimus có bay được không?

Với những tranh cãi và giả thiết về sự liên hệ giữa Khủng long phỏng điểu Avimimus với các loài chim hiện đại hiện nay, các nhà khoa học đã rất nỗ lực trong việc nghiên cứu cách thức di chuyển, mà cụ thể hơn là về cách bay của chúng để đưa ra câu trả lời chính xác nhất.

Theo giải phẫu và quan sát, các chi trước của Khủng long phỏng điểu Avimimus tương đối ngắn, xương bàn tay của chúng được hợp nhất với nhau giống như ở các loài chim hiện đại và một sườn ở phía trên xương chẵn ở cẳng tay dưới (ulna) được có một điểm đính kèm cho lông vũ. Vào năm 1987, Tiến sĩ Sergei Kurzanov cũng đã báo cáo về sự hiện diện của núm vặn là những điểm để đính lông vũ và cho rằng Khủng long phỏng điểu Avimimus có khả năng bay yếu. Tuy nhiên, Chiappe trong một nghiên cứu khác lại cho rằng khả năng bay của chúng vẫn chưa thể kết luận được. Dù sự hiện diện của lông vũ ở Khủng long phỏng điểu Avimimus được các nhà khoa học chấp nhận rộng rãi nhưng hầu hết họ đều không tin chúng có thể bay.

Xương hông (ilium) của Khủng long phỏng điểu Avimimus gần như được định hướng theo chiều ngang nên phần hông của chúng rất rộng. Tuy chưa có nhiều bằng chứng về đuôi của chúng nhưng cấu tạo phần hông khiến cho các nhà khoa học đặt ra các giả thiết về một cái đuôi dài. Đôi chân của Khủng long phỏng điểu Avimimus cực kỳ dài và thon thả, cho thấy khả năng di chuyển bằng 2 chân sau của chúng rất phát triển, do đó nhiều nhà khoa học hiện nay nghiêng về giả thuyết Khủng long phỏng điểu Avimimus chỉ chuyên di chuyển nhờ 2 chi sau của chúng và phần bàn chân có ba ngón với móng vuốt nhọn phục vụ cho việc săn mồi và hỗ trợ cho chúng đứng vững trên mặt đất.

Lưu trữ và bảo tồn

Với nhiều những mẫu vật hoàn chỉnh được phát hiện, hiện nay các mẫu xương của Khủng long phỏng điểu Avimimus được lưu giữ ở các viện bảo tàng cũng như các trung tâm nghiên cứu khắp nơi trên thế giới, trong đó tiêu biểu là tại Viện Bảo tàng Khoa học Hoa Kỳ  Science Center of Iowa:

Ngoài ra, các mẫu vật và các mô hình của loài Khủng long phỏng điểu cũng được lưu giữ và trưng bày tại nhiều bảo tàng khác trên thế giới nên việc chiêm ngưỡng loài Khủng long này tương đối dễ dàng.

Một số tư liệu tham khảo về Khủng long phỏng điểu Avimimus

Với khá nhiều những nghiên cứu về Khủng long phỏng điểu Avimimus, các bạn có thể tìm hiểu về chúng qua các tài liệu bằng tiếng Việt và các trang web khác nhau. Tuy nhiên, để nghiên cứu chuyên sâu, chúng tôi khuyên bạn nên tìm đến với các đầu sách cũng như các trang web bằng tiếng Anh với các thông tin chi tiết và hình ảnh sinh động về loài Khủng long này.

• Nhm.ac.uk – Natural History Museum: Trang chuyên về khoa học với nhiều thông tin cơ bản và bổ ích về đa dạng các lĩnh vực. Để tìm hiểu thêm về Khủng long phỏng điểu Avimimus, bạn có thể truy cập: https://www.nhm.ac.uk/discover/dino-directory/avimimus.html.
• Dinosaurpictures.org: Trang web tóm tắt ngắn gọn và tổng hợp ảnh về các loài khủng long trong đó có Khủng long phỏng điểu Avimimus, bạn có thể truy cập: http://dinosaurpictures.org/Avimimus-pictures.

Ngoài ra, bạn có thể tìm thêm một số video trên Youtube về Khủng long phỏng điểu Avimimus như là:

• Video gồm các thông tin và hình ảnh về Khủng long phỏng điểu Avimimus được thực hiện bởi Wiz Science: https://www.youtube.com/watch?v=9uI3djfAr8w.
• Video tổng hợp các sự thật thú vị về Khủng long phỏng điểu Avimimus được thực hiện bởi Facts and theories With George: https://www.youtube.com/watch?v=FCikz710n_w.

Hy vọng bài viết này đã làm thỏa mãn những điều tò mò của bạn về loài Khủng long phỏng điểu Avimimus. Nếu có thắc mắc gì, các bạn hãy để lại bình luận bên dưới nhé. Mong rằng các bạn sẽ tiếp tục đồng hành với chúng tôi để cùng tìm hiểu thêm những loài Khủng long thú vị khác.