Trong số những loài chim nguyên thủy, Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) là một trong số những chi được đánh giá là có những bước tiến hóa gần với các loài chim hiện đại nhất. Bên cạnh đó, Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) cũng mang những đặc điểm của một loài khủng long nguyên thủy nên việc nghiên cứu về chúng được nhiều nhà khoa học trong giới cổ sinh vật học rất quan tâm. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giới thiệu cho các bạn những điều thú vị về Khủng long Khổng tử (Confuciusornis).

Chi tiết phân loại Khủng long Khổng tử (Confuciusornis)

• Phân loại: Bộ Khủng long chân thú, phân bộ Khủng long chân thú mới, nhánh Khủng long đuôi cứng, họ Khủng long đuôi rỗng, phân họ Khủng long bay.
• Phân loại khoa học: Dinosauria, Saurischia, Theropoda, Neotheropoda, Tetanurae, Avetheropoda, Coelurosauria, Tyrannoraptora, Maniraptoriformes, Maniraptora, Paraves, Eumaniraptoria, Avialae, Ornithurae, Avibrevicauda, Pygostylia, Confuciusornithidae.
• Đại diện loài: Confuciusornis sanctus.
• Phát hiện và đặt tên bởi: Zhou Zhonge, Hu Yoaming, Hou Lianhai & Gu Youcai (1995).
• Ý nghĩa tên: Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) được phát hiện ở Trung Quốc và được đặt tên theo tên của nhà giáo và triết gia vĩ đại của Trung Quốc – Khổng Tử.

Đặc điểm cơ bản của Khủng long Khổng tử (Confuciusornis)

• Thời kỳ tồn tại:  Tồn tại trong thời kỳ Barrantic và Aptian, thời gian đầu của kỷ Phấn trắng, khoảng 127 đến 121 triệu năm trước.
• Môi trường sống: Sống trong môi trường sống trên cạn và chủ yếu là treo mình hoặc bay quanh các ngọn cây để tìm kiếm thức ăn.
• Hóa thạch: Tìm thấy hóa thạch của hàng trăm cá thể tương đối hoàn chỉnh và còn xuất hiện những dấu vết của lông vũ.
• Nơi phát hiện: Phát hiện thấy nhiều cá thể tại các địa điểm khác nhau tại Trung Quốc như là Nội Mông, Hà Bắc và Liêu Ninh, tại thành hệ Yixian và thành hệ Jiufotang.
• Chế độ ăn uống: Ăn thực vật và côn trùng.
• Chế độ sinh sản: Đẻ trứng.
• Kích thước cơ thể: Có kích thước tương đương với một con quạ mà các bạn có thể thấy ngày nay.
• Đặc điểm di chuyển: Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) di chuyển khá giống các loại chim hiện đại mà chúng ta thường thấy hiện nay và thường ở trên các ngọn cây.

Một số đặc điểm cơ thể nổi bật

1. Đặc điểm hộp sọ

Hộp sọ của Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) khá khó để xác định bởi tuy tìm thấy nhiều mẫu vật nhưng hầu hết các mẫu vật đều ở trong trạng thái không còn nguyên vẹn. Do đó, các nhà khoa học đã dựa trên nhiều dấu vết tìm được và cấu trúc hộp sọ của các loài họ hàng của Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) để phục dựng mô phỏng hộp sọ của chúng.

Hộp sọ của Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) có hình tam giác và cái mỏ không răng rất khỏe và nhọn. Các dấu vết cho thấy hộp sọ khá cứng với phần hàm sâu và đỉnh răng cưa của hàm trên phát triển theo hướng thẳng dọc theo chiều dài của nó. Xương trước của hàm trên (tên khoa học: Premaxillae) được hợp nhất với nhau ở nửa trước của mõm nhưng lại được tách ra ở chóp bằng một rãnh hình chữ V.

Phần hàm dưới của Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) là một trong những phần được bảo quản tốt nhất của hộp sọ. Nó rất chắc chắn, đặc biệt là ở phần trước với đỉnh và một vết lõm ở đầu nhọn. Về cơ bản, cấu trúc hộp sọ và phần mõm của Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) có nhiều sự tương đồng với các loài chim hiện đại ngày nay mà chúng ta thường thấy hơn là những con khủng long bay hay khủng long chim nguyên thủy như là Điểu long lông vũ (Archaeopercx) hay một số loài chim nguyên thủy khác.

2. Bộ lông

Theo ước tính, một cá thể Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) nặng khoảng 0.5 kg thì sẽ có lông cánh dài khoảng 20 đến 21 cm. Năm chiếc lông vũ dài nhất (tên khoa học: remiges primarii) dài hơn khoảng 3,5 lần chiều dài của bàn tay và tạo ra một cánh tương đối tròn, rộng. Hình dạng cánh của Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) không đặc biệt giống với loài chim hiện đại nào khác. Lớp lông nguyên sinh của chúng cũng mọc không đối xứng ở các mức độ khác nhau. Theo ghi nhận, lông vũ của Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) bao phủ hết toàn thân và trên nhiều mẫu vật vẫn cho thấy những dấu vết của lông đường viền của cơ thể.

Nhiều mẫu vật bảo tồn thuộc về Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) hiện nay cho thấy loài điểu long nguyên thủy này có một cặp lông đuôi dài và hẹp, mọc dài hơn toàn bộ chiều dài của phần còn lại của cơ thể. Tuy nhiên, không giống như lông của hầu hết các loài chim hiện đại, những chiếc lông này tạo thành một tấm giống như dải ruy băng, rộng khoảng 6mm. Ở một phần tư cuối cùng của lông đuôi hướng về phía đầu có xu hướng tròn hơn với các răng cưa đan xen. Khổng Tử thậm chí còn thiếu hai lông đuôi này, có thể là do dị hình giới tính (khác biệt đặc điểm ngoại hình ở con đực và cái). So với các loài chim hiện đại có kiểu lông đuôi mọc theo dạng quạt thì đây được xem như điểm đặc trưng nổi bật của Khủng long Khổng tử (Confuciusornis).

Khả năng bay của Khủng long Khổng tử (Confuciusornis)

Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) được coi là một phi công có năng lực dựa trên đôi cánh cực dài của nó với bộ lông bất đối xứng mạnh mẽ. Ngoài ra, chúng còn có nhiều các khả năng thích ứng khác để cải thiện khả năng bay bao gồm: cổ tay hợp nhất, đuôi ngắn, xương ức có xương cụt trung tâm, xương quạ (tên khoa học: coracoid) giống như thanh chống, xương cụt mạnh (một bộ phận thuộc hệ thống xương cẳng tay) và xương bàn tay thứ hai (tên khoa học: metacarpal) mở rộng. Do đó, nhiều nhà khoa học cho rằng Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) có khả năng bay tương tự như các loài chim hiện đại. Tuy nhiên, nó có thể gặp bất lợi khi bay do không có khả năng xoay cánh tay ra sau cơ thể, và xương ức (tên khoa học: keel) tương đối nhỏ cho thấy chúng không có khả năng bay trong thời gian dài.

Tuy nhiên, cũng có không ít những ý kiến hoài nghi về khả năng bay của Khủng long Khổng tử (Confuciusornis). Vấn đề đầu tiên được nhiều người đặt nghi vấn chính là việc biên độ cánh của Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) hạn chế có thể dẫn đến đường bay dốc. Ngoài ra, vị trí của khớp vai cũng được xem là không thuận lợi khi bay cũng như khó thực hiện những cú lộn ngược trên không trung. Một số nhà nghiên cứu khác đề xuất giả thiết rằng Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) đã sử dụng móng vuốt ngón tay cái lớn của mình để trèo lên thân cây và nâng thân mình gần như theo chiều dọc giống một con sóc. Tuy nhiên, Dieter S. Peters lại cho rằng rất khó có khả năng Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) trèo lên thân cây vì để xoay móng vuốt về phía trước sẽ rất khó thực hiện với đôi cánh của chúng. Trong nghiên cứu của mình, Peters ủng hộ cho giả thiết Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) có khả năng vỗ cánh và thường xuyên bay khá cao.

Tập tính tìm thức ăn

Năm 1999, nhà cổ sinh vật học người Trung Quốc Lianhai Hou và các đồng nghiệp cho rằng Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) có khả năng ăn cỏ dựa trên dấu hiệu mỏ của chúng khá cong lên và không phải kiểu mỏ đặc trưng của một loài ăn thịt. Các nhà cổ sinh vật học Dieter S. Peters và Ji Qiang đã đưa ra giả thuyết vào năm 1999 rằng Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) đã săn bắt xung quanh đầm, hồ để tìm kiếm con mồi dưới nước.

Với đôi cánh dài và chân ngắn thì nhà cổ sinh vật học người Ba Lan – Andrzej Elżanowski vào năm 2002 đã cho rằng Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) sẽ tìm kiếm trên thân cây. Bên cạnh đó, những dấu hiệu bao gồm sự kết hợp của đôi cánh dài có vẻ thích nghi với tỷ lệ chân (xương đùi dài, chân ngắn) tương tự như chim cánh cụt và chim bói cá, và mỏ chim không có răng cũng như xương chẩm (tên khoa học: occipital) mở ra về phía sau nên khả năng cao Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) không phải là một tay bơi chuyên nghiệp mà chỉ kiếm mồi là là trên mặt nước. Dựa theo nhiều dấu vết khác thì nhiều nhà cổ sinh vật học đồng ý rằng thức ăn chính của Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) là các loại hạt giống, côn trùng và các loài cá nhỏ chúng tìm thấy.

Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) có phải là con mồi của các loài khủng long khác?

Với khả năng di chuyển và đặc biệt là khả năng bay lượn của Khủng long Khổng tử (Confuciusornis), nhiều nhà khoa học cho rằng Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) thường bay khá cao và thường tìm mồi trên các ngọn cây. Do đó, ít có khả năng mà chúng trở thành con mồi của những loài khủng long ăn thịt khác thời tiền sử. Tuy nhiên, khi phát hiện ra hóa thạch của một con khủng long Sinocalliopteryx thì các nhà khoa học lại nhận thấy trong bụng của chúng có chứa hài cốt của 3 con chim Khổng Tử làm nhiều người phân vân về việc Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) có bị săn đuổi hay không.

Lưu trữ và bảo tồn

Hiện nay, nhiều bảo tàng trên thế giới đã có những mẫu vật cũng như các mô hình phục dựng của Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) để trưng bày giúp mọi người có thể tìm hiểu về loài khủng long thú vị này. Trong đó, những địa điểm nổi tiếng nhất có thể kể đến như là:

• Viện Bảo tàng Lịch sử tự nhiên Vienna (The Natural History Museum Vienna) tại Vienna, Áo.
• Viện Bảo tàng Trung tâm Cincinnati (The Cincinnati Museum Center) tại Ohio, Hoa Kỳ.
• Viện Bảo tàng Địa chất Trung Quốc (The Geological Museum of China) tại Bắc Kinh, Trung Quốc.

Một số tư liệu tham khảo về Khủng long Khổng tử (Confuciusornis)

Nhờ việc có nhiều nét tương đồng với các loài chim hiện đại cũng như những mẫu vật được tìm thấy khá nguyên vẹn, Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) là một trong số những loài khủng long nổi tiếng cùng nhiều những mô tả và các nghiên cứu chuyên sâu khá phong phú và đa dạng về chúng. Các bạn có thể tìm kiếm thông tin về loài Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) trên nhiều trang tin khác nhau, trong đó, các trang tin viết bằng tiếng Anh với những thông tin được trích từ các nguồn tài liệu chính xác nhất có thể kể đến như là:

• Nhm.ac.uk – Natural History Museum: Trang tin tập hợp những thông tin phân loại ngắn gọn và chi tiết về Khủng long Khổng tử (Confuciusornis) cũng như nhiều loài khủng long khác: https://www.nhm.ac.uk/discover/dino-directory/confuciusornis.html.
• Prehistoric Wildlife: Nơi tổng hợp các nguồn tài liệu về nhiều loài khủng long khác nhau, trong đó có Khủng long Khổng tử (Confuciusornis): http://www.prehistoric-wildlife.com/species/c/confuciusornis.html.
• Dinosaurpictures.org: Nơi tổng hợp những hình ảnh về Khủng long Khổng tử (Confuciusornis): http://dinosaurpictures.org/Confuciusornis-pictures. 

Mong rằng những thông tin mà chúng tôi đã cung cấp  đã giải đáp phần nào cho các bạn những thắc mắc về loài Khủng long Khổng tử (Confuciusornis). Nếu có bất cứ thắc mắc hay ý kiến góp ý đối với chúng tôi, các bạn hãy để lại bình luận ở phía bên dưới nhé. Hy vọng các bạn sẽ tiếp tục đồng hành cùng chúng tôi để tìm hiểu thêm về nhiều loài khủng long thú vị khác thời tiền sử nhé.